Ślady Przeszłości ^Wyróżniony

Po przedwojennej mniejszości żydowskiej z Zalewa pozostał tylko mały cmentarz, jedyny ocalały w powiecie iławskim i jeden z nielicznych w województwie. Przeszedł odnowę w 2004 r., kiedy teren wyczyszczono i ogrodzono. Lecz nagrobki z czasem pokryły się mchem, napisy zrobiły się nieczytelne. Niektórym z nagrobków, mocno przechylonym, groziło przewrócenie i zniszczenie. Tym potrzebom cmentarza jako zabytku i jeszcze innym aspektom odpowiadał projekt Towarzystwa Miłośników Ziemi Zalewskiej pod nazwą „Ślady Przeszłości”.

W ramach projektu przeprowadzono dwie pogadanki (z ekspertem z Muzeum Polin dr. historii ) z młodzieżą szkolną z klas VII i VIII szkoły podstawowej w Zalewie na temat kultury żydowskiej, języka hebrajskiego, bytności Żydów w dziejach Zalewa. Przy pomocy młodzieży odnowiono żydowski cmentarzyk-wyczyszczono nagrobki, wyrwano chwasty. Dokonano inwentaryzacji wszystkich nagrobków (fotografie, oznaczenia). Przetłumaczono (przez tłumaczy) na język polski napisy hebrajskie i niemieckie  z nagrobków. Wydano biuletyn popularyzujący działania i efekty projektu oraz zawierający opis społeczności żydowskiej w przedwojennym Zalewie. Działania porządkowe na cmentarzu żydowskim z udziałem Komisji Rabinicznej z Warszawy pozwoliły na odkrycie dodatkowych, nieznanych do tej pory nagrobków. Pogadanki ze szkolną młodzieżą powiększyły jej wiedzę i dumę z historii naszej małej ojczyzny. Przez to odnowiła się i spopularyzowała jedna z nielicznych historycznych atrakcji miasta. Aspekt drugi, nie mniej ważny: w dobie narastającego w Europie nacjonalizmu ważne jest pokazywanie młodzieży różnorodności kultur i religii oraz ich poszanowania. Choćby na przykładzie losów dawnych mieszkańców Zalewa i ich cmentarzyka.

Projekt dofinansowano ze środków programu „Działaj Lokalnie" Polsko - Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Ośrodka Działaj Lokalnie w Iławie tj. Stowarzyszenie Przystań oraz z Gminy Zalewo.