UWAGA grzyby zbieraj rozważnie!

W naszych lasach rośnie wiele grzybów o różnej toksyczności. Są gatunki śmiertelnie trujące, trujące, warunkowo jadalne i jadalne. Większość grzybów najbardziej niebezpiecznych, śmiertelnie trujących, posiada po spodniej stronie kapelusza blaszki.

Pamiętajmy, że od wiosny do jesieni owocuje muchomor sromotnikowy, często mylony z gołąbkiem zielonym, kanią lub gąską żółtą, zwaną zielonką!
Muchomora wiosennego i jadowitego zbieracze mylą z młodymi dziko rosnącymi pieczarkami.
Już owocniki średniej wielkości tych muchomorów mogą stanowić dawkę śmiertelną!
Trucizny w nich zawarte nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego gotowanie tych grzybów nie powoduje zmniejszenia ich właściwości trujących.

Do grzybów powodujących śmiertelne zatrucia w wyniku uszkodzenia wątroby, nerek i nadnerczy należy zasłonak rudy i piestrzenica kasztanowata. Takie gatunki jak: strzępiaki, czernidłaki, lejkówki, muchomory czerwone i plamiste, zawierają trucizny, które atakują system nerwowy. Do tej grupy zalicza się olszówkę, która zawiera w sobie truciznę rozpuszczalną w wodzie. Obgotowanie zmniejsza lecz nie likwiduje właściwości trujących, a objawy inne niż gastryczne nie są kojarzone ze spożyciem olszówki.
Inna grupa grzybów, która powoduje zatrucia objawiające się biegunkami i wymiotami prowadzącymi do odwodnienia organizmu to: niektóre gołąbki, mleczaje, gąski, czubajki, muchomor cytrynowy, wieruszka ciemna, pieczarka żółtawa, maślanka wiązkowa i ceglasta.
Wszystkie te grzyby posiadają na spodniej części kapelusza blaszki, a związki trujące zawarte w nich nie są wykrywane żadnymi sposobami domowymi!

W obrębie grupy grzybów, które po spodniej stronie kapelusza posiadają rurki, przypominające gąbkę występują grzyby trujące, takie jak: borowik purpurowy, borowik grubotrzonowy, borowik szatański (rzadko spotykany w Polsce).
Goryczak żółciowy – (mylnie zwany szatanem) jest grzybem niejadalnym ze względu na bardzo gorzki smak.
Warto zaopatrzyć się w dobry atlas grzybów i nauczyć się odróżniania gatunków grzybów jadalnych od trujących!

Aby zapobiec zatruciom grzybami, trzeba pamiętać o podstawowych zasadach postępowania:

- zbierać tylko dobrze znane gatunki grzybów pamiętając, że wiele grzybów trujących jest bardzo podobnych do jadalnych i tylko dobra znajomość cech botanicznych pozwala uniknąć tragicznej pomyłki,

- nie zbierać grzybów małych, ukrytych w ściółce, u których nie można dostrzec charakterystycznych cech gatunkowych,

- unikać podawania potraw z grzybów dzieciom, osobom starszym lub chorym, gdyż grzyby zawierają dużo substancji chitynowych i śluzowych co powoduje, że nawet gatunki jadalne są ciężko strawne.

Zatrucia grzybami objawiają się bólami głowy, brzucha, nudnościami i biegunką. W takich sytuacjach niezwłocznie należy zgłosić się do lekarza a resztki potraw lub wymiocin zabezpieczyć do analizy. Należy wiedzieć, że przy zatruciach muchomorem sromotnikowym występuje faza pozornej poprawy, po której stan chorego gwałtownie się pogarsza. Zgłoszenie się w porę do lekarza może choremu uratować życie.
Przyczyną poważnych kłopotów zdrowotnych mogą być nie tylko grzyby trujące. Zebrane grzyby jadalne pozostawione w warunkach sprzyjających rozwojowi drobnoustrojów mogą być również czynnikiem wywołującym zatrucia bakteryjne.
Potrawy z grzybów należy spożywać świeże, bezpośrednio po sporządzeniu. Nie wolno przetrzymywać potraw z grzybów nawet w lodówce, ponieważ łatwo się psują i szybko powstają w nich substancje szkodliwe dla zdrowia.

Iwona Marchlewska Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Iławie

Bąblowica to choroba odzwierzęca, pasożytnicza. Do zarażenia dochodzi w wyniku połknięcia jaj tasiemca bąblowca. Źródłem zarażenia są odchody zwierząt mięsożernych, żywicieli ostatecznych pasożyta głównie lisów, jenotów, wilków rzadziej psów i kotów. Resztki odchodów zwierzęcia, zawierające jaja pasożyta mogą znajdować się na krzaczkach, mchu i owocach leśnych. Człowiek najczęściej zaraża się przez spożycie nie mytych owoców leśnych np. poziomek, czarnych jagód lub przeniesienie jaj z liści, czy sierści np. zarażonego psa do ust. Do zarażenia może również dojść poprzez przypadkowe spożycie jaj tasiemca, które mogą znajdować się w wodzie lub glebie zanieczyszczonej odchodami zwierząt.
Jaja są odporne na działanie niskiej temperatury, warunki środowiska i różne związki chemiczne. W optymalnych warunkach mogą zachować zdolności inwazyjne przez kilka miesięcy, w wysuszonym kale zwierząt ponad rok.
Połknięte przez człowieka jaja pasożyta w przewodzie pokarmowym przekształcają się w larwy, które poprzez układ krwionośny roznoszone są w organizmie. Najczęściej osiadają w wątrobie, rzadziej w płucach, mózgu, nerkach.
W narządach tych larwy rozrastają się, tworząc pęcherzyki, nieraz mające kilka centymetrów średnicy. Pasożyt rosnąc, rozpycha tkankę zaatakowanego narządu. Larwy tasiemca mogą trafić również do śledziony, mięśni, gałki ocznej, tkanki podskórnej, jamy brzusznej i kości.
Choroba u ludzi postępuje powoli. Ze względu na długi bezobjawowy przebieg rozpoznanie bąblowicy z reguły jest późne.
Leczenie obejmuje radykalny zabieg chirurgiczny usuwający zmianę i terapię lekami przeciwpasożytniczymi. Niektóre przypadki bąblowicy wymagają jedynie obserwacji klinicznej, obrazowej i testów serologicznych.
Zagrożenie zarażeniem bąblowcem występuje w całym kraju, ale najwięcej przypadków zachorowań ma miejsce na Warmii i Mazurach oraz w województwie podkarpackim ( w 2018 roku w naszym województwie stwierdzono 9 zachorowań).
Występujący obecnie wzrost populacji lisów zwiększa zagrożenie bąblowicą.

Zapobieganie:
- owoce leśne (podobnie jak inne owoce) trzeba przed zjedzeniem umyć strumieniem ciepłej, bieżącej wody,
- nie używać do mycia owoców i warzyw wody ze zbiorników dostępnych dla zwierząt,
- po powrocie z lasu należy dokładnie umyć ręce (sobie i dziecku),
- regularnie odrobaczać psy i koty,
- myć ręce po kontakcie z psem i kotem,
- zawsze myć ręce przed jedzeniem,
- ogrodzenie posesji w celu ograniczenia dostępu lisów i innych dzikich drapieżników,
- w pracy wymagającej kontaktu ze zwierzętami, żywicielami ostatecznymi i ich odchodami należy używać rękawic ochronnych.

Opracowanie: Iwona Marchlewska -  Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Iławie

Żmija zygzakowata ma szparowate, pionowo ustawione źrenice oczu (co odróżnia ją od innych gatunków węży występujących w Polsce). Kryje się w wykrotach, wśród kamieni, pod zwalonymi pniami drzew, w norach gryzoni, wśród skalnych głazów. Najchętniej zamieszkuje wilgotne polany leśne porośnięte mchem torfowym, borówką bagienną i bagnem. Można ją spotkać na dobrze nasłonecznionych porębach leśnych, w pobliżu wód stojących i rowów. Dobrze pływa i pije dużo wody.
Jesień i zimę (od października do marca) przesypia ukryta pod kamieniami, w norach i wykrotach, często gromadnie.
Żmija atakuje człowieka tylko wtedy, gdy czuje się zagrożona odcięciem drogi ucieczki, nagłym zbliżeniem, dotykaniem kijem lub nogą.

Bezpośrednio po kontakcie z wężem należy poszukać na ciele śladów ugryzienia - w postaci dwu ranek kłutych (jak po ukłuciu szpilką) w odległości do 1 cm od siebie (nie muszą krwawić). Jeśli w ciągu 10 min w miejscu ugryzienia przez żmiję nie pojawi się zaczerwienienie i obrzęk, można z dużym prawdopodobieństwem wnioskować, że jad nie został wpuszczony.

OBJAWY MIEJSCOWE

• typowa ranka kłuta
• narastający, rozchodzący się obrzęk
• ból w miejscu ukąszenia
• zaczerwienienie, zasinienie
• krwawienie z ranki (rzadko)

OBJAWY OGÓLNE

• niepokój i lęk
• osłabienie ogólne, znużenie, senność,
• mdłości, wymioty, bóle brzucha, biegunka
• poty, dreszcze
• drętwienie, znieczulenia np. wokół ust
• wzmożone pragnienie
• obrzęk twarzy, węzłów chłonnych, podbiegnięcia krwawe
• tętno słabe, niemiarowe, niewyczuwalne (spadek ciśnienia, wstrząs)

PIERWSZA POMOC

• powyżej miejsca ukąszenia założyć opaskę uciskową (nie za mocno), co 10-20 min. zwalniać opaskę na 1-2 min.
• rankę odkazić np. wodą utlenioną
• osobę pokąsaną ułożyć wygodnie i okryć,
poszkodowany nie powinien wykonywać zbędnych ruchów
• podawać duże ilości płynów
• wezwać lekarza

CZEGO NIE ROBIĆ

• nie masować, nie nacinać ranki,
nie odsysać ustami,
• nie podawać alkoholu, leków „cucących”,
• nie podawać surowicy przeciw jadowi żmij bez decyzji lekarza.

ZAPOBIEGANIE

• do lasu, na skałki, ubieraj całe wysokie obuwie, najlepiej skórzane
• patrz pod nogi, nie dotykaj, nie zaczepiaj żmii, pozwól jej uciec
• zawsze uprzednio obejrzyj miejsce, gdzie siadasz, gdzie opierasz się rękami

Opracowanie: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie, Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej